Κυπριακή Λογοτεχνία Α΄ 1000 – 1917, Εκδόσεις ISP PUBLISHER, ΛΕΥΚΩΣΙΑ, 1977.
( 4 συμπληρωμένες εκδόσεις στα χρόνια που ακολούθησαν).Κείμενα διδασκαλίας.
Λυρικοί και Πεζογράφοι.Τόμοι 3. Εκδόσεις ISP PUBLISHER, ΛΕΥΚΩΣΙΑ, 1977,8,9. ( 2 εκδόσεις ).
Κριτική Λογοτεχνίας : Κρητική Σχολή : Η Θυσία του Αβραάμ, Ερωτόκριτος, Βιντζέντζου Κορνάρου.
Ανδρέας Καρκαβίτσας. Ηλίας Βενέζης. ΄Αγγελος Σικελιανός. ( Κείμενα διδασκαλίας )
Παύλος Λιασίδης, (Φιλολογική Αναφορά). ISP PUBLISHER, ΛΕΥΚΩΣΙΑ, 1978.
ΕΟΚΑ ΄Ετσι Πολεμούν οι ΄Ελληνες. Τόμοι 3 ( σελ: 507,512,570 ).Εκδόσεις ΑΝΔΡΕΑΣ ΣΠΑΝΟΣ, ΛΕΥΚΩΣΙΑ, 1996,7,2001.( Ιστορία του Απελευθερωτικού Αγώνα 1955-59 ).
Ο Απελευθερωτικός μας Αγώνας, Μια πρώτη γνωριμιά. Εκδόσεις Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού. Υπηρεσία Ανάπτυξης Προγραμμάτων, ΛΕΥΚΩΣΙΑ. ( 2 εκδόσεις, 1995 και 2003). Συγγραφείς : Γιάννης Σπανός – Γιώργος Μαυροκορδάτος – Νίκος Ορφανίδης.
Η ΑΝΑΤΡΟΠΗ ΕΝΟΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΛΙΒΕΛΛΟΥ ΛΕΥΚΩΣΙΑ 1999.
Ο ΑΓΡΟΣ ΣΤΟΝ ΑΓΩΝΑ ΤΗΣ ΕΟΚΑ, Σύντομες Αναφορές στη γύρω περιοχή Πιτσιλιάς.( Σελ : 800 ). Έκδοση ΣΑΦΑ, ΛΕΥΚΩΣΙΑ, 2004.
Οι Νέοι της ΕΟΚΑ. Έκδοση Τιμής. ΝΕΔΗΣΥ . ΛΕΥΚΩΣΙΑ 2005.
ΔΙΓΕΝΗΣ, Εθνική και Διεθνής Διάσταση. ΛΕΥΚΩΣΙΑ,
Οι Βόμβες της 29ης Φεβρουαρίου 1956. ΛΕΥΚΩΣΙΑ,
Η Αντίδραση στον Απελευθερωτικό Αγώνα. ΛΕΥΚΩΣΙΑ,
Η Εξέγερση του Οκτώβρη 1931, Οκτωβριανά. ΛΕΥΚΩΣΙΑ 2004. Συγγραφείς : Βίας Λειβαδάς – Γιάννης Σπανός – Πέτρος Παπαπολυβίου.
ΜΑΡΚΟΣ ΔΡΑΚΟΣ ( ΘΕΑΤΡΙΚΟ ). Α΄ΒΡΑΒΕΙΟ ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ 2007.
ΚΥΠΡΟΣ 800 χρόνια Αντιστάσεων . ΟΙ ΚΥΠΡΙΟΙ ΕΘΕΛΟΝΤΕΣ ΣΤΟΥΣ ΕΘΝΙΚΟΥΣ ΑΓΩΝΕΣ. Οι Κύπριοι στην Επανάσταση του 1821. ΙΩΝΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ. ΛΕΥΚΩΣΙΑ,2008. ( ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ 2008 ).
ΤΟ ΧΡΕΟΣ (ΘΕΑΤΡΙΚΟ). ΙΩΝΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ, ΛΕΥΚΩΣΙΑ, 2008.( Α΄ΔΙΕΘΝΕΣ – ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΒΡΑΒΕΙΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ 2009 ).
10 Δράματα Ελευθερίας ( ΘΕΑΤΡΙΚΑ). ΙΩΝΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ, ΛΕΥΚΩΣΙΑ, 2009.
ΜΑΡΚΟΣ ΒΡΑΝΑΣ Ο Εκδικητής της Σμύρνης. ΙΩΝΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ, ΛΕΥΚΩΣΙΑ, 2008. ( Α΄ΔΙΕΘΝΕΣ – ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΒΡΑΒΕΙΟ 2009 ).
Η ΔΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΜΟΝΑΞΙΑΣ. ΙΩΝΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ, ΛΕΥΚΩΣΙΑ, 2010.
ΜΑΚΡΥΣ Ο ΔΡΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΜΟΝΤΕΒΙΔΕΟ. ΙΩΝΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ, ΛΕΥΚΩΣΙΑ, 2011.
ΦΩΝΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΧΟΝΗ (ΘΕΑΤΡΙΚΟ). ΙΩΝΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ, ΛΕΥΚΩΣΙΑ, 2011. ( ΒΡΑΒΕΙΟ ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ 2011 ).
ΣΕΝΑΡΙΑ 4 ΤΑΙΝΙΩΝ ( Ο ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ)στην Ελληνική. Μετάφραση στην Αγγλική.
ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΤΟΥΡΚΟΙ Δέκα αιώνες γειτονίας. ( Πολεμικά – πολιτικά – κοινωνικά γεγονότα χίλιων χρόνων. Αναλύσεις). ΙΩΝΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ.
ΧΩΡΙΣ ΦΟΒΟ ΚΑΙ ΠΑΘΟΣ. Ανθολόγηση αρθρογραφίας ( ΛΟΓΟΣ, Φιλελεύθερος, Σημερινή) 2000-2012. ΙΩΝΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ.
ΚΥΠΡΟΣ ΠΑΛΑΙΟΘΕΝ ΕΛΛΗΝΙΣ Ο ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ ΤΗΣ ΕΟΚΑ 5 ΣΕΝΑΡΙΑ.
ΣΤΟΝ ΓΡΗΓΟΡΗ Μπαλέτο. 8 ΣΕΝΑΡΙΑ ντοκυμανταίρ.
Θύματα και εκτελέσεις 1955 – 59.
12 τόμοι με 3.500 καθημερινά άρθρα της δωδεκαετίας 2000 – 2012. Την αναζήτηση των κειμένων, που εκπέμπονταν από τον «ΛΟΓΟ» στην εκπομπή «ΧΩΡΙΣ ΦΟΒΟ ΚΑΙ ΠΑΘΟΣ» και πολλά δημοσιεύονταν στον «Φιλελεύθερο» και μερικές φορές στη «Σημερινή», ανέλαβαν οι ΙΩΝΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ που ενσωμάτωσαν τα άρθρα σε 12 τόμους το 2012, με τον τίτλο της εκπομπής.
Η ΔΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΜΟΝΑΞΙΑΣ.
Ένα νέο μυθιστόρημα του Γιάννη Σπανού κυκλοφορούν οι ΙΩΝΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ απ’ όλα τα μεγάλα βιβλιοπωλεία, λίγους μήνες μετά τη βράβευση του προηγούμενου, « Μάρκος Βρανάς, Ο Εκδικητής της Σμύρνης » με το πρώτο διεθνές – πανελλήνιο βραβείο μυθιστορήματος. Η Δύναμη της Μοναξιάς, με το λεπτό λογοτεχνικό ιστό ενός μεγάλου έρωτα, συνδέει τον πνιγμό της παραποτάμιας Φλωρεντίας από την ορμητική κάθοδο του ΄Αρνου, που είναι η αφετηρία της ιστορίας του νεαρού νευροχειρουργού Αλέξη Βάρδα με την ωραία Φλωρεντινή φοιτήτρια Λάουρα Μπαντόλιο, με περιπέτειες του εμφύλιου σπαραγμού στην Ελλάδα, δράματα της κατοχής, παρουσίες ανθρωπιάς στην καρδιά της Μαφίας της Κάτω Ιταλίας και δραματικές αναζητήσεις του καπετάν Λαέρτη στα Ζαγοροχώρια και τα βουνά της Βόρειας Πίνδου.
Οι ήρωες του μυθιστορήματος είναι μοναχικοί χαρακτήρες που στην αραιή πάχνη της μοναξιάς τους, τις συναισθηματικές μεταπτώσεις και τις εσωτερικές μάχες, αντιμετωπίζουν δυναμικά τις αντιξοότητες και μετατρέπουν την καταφορά της τύχης σε κινητήρια συνείδηση που δημιουργεί το πεπρωμένο, με γνώμονα την ατσάλινη θέληση και την επιμονή με επιδίωξη την ανθρώπινη επιβολή και την επιτυχία.
Είναι το 26ο βιβλίο του Φιλολόγου – Ιστορικού και Δημοσιογράφου, συγγραφέα βραβευμένων δραμάτων και χιλιάδων άρθρων στη Λευκωσία, την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη και 20 ντοκιμαντέρ που επαναλαμβάνονται από τηλεοράσεις στην Κύπρο και την Ελλάδα.
Η ΔΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΜΟΝΑΞΙΑΣ είναι μια πλημμυρίδα λογοτεχνικών σχημάτων, άρτιων χαρακτήρων, ιστορικών στοιχείων, συναισθηματικών κραδασμών, που με την αδιάλειπτη ροή του λόγου συναρπάζει και εξαγγέλλει μηνύματα αγάπης, ζωής κι ανθρωπιάς από τα κύματα της περιπέτειας. Όπως κι ο Εκδικητής της Σμύρνης είναι έργο κινηματογραφικής πλοκής που κρατεί αδιάπτωτο το ενδιαφέρον από τη αρχή ως το τέλος.
Μάρκος Βρανάς – Ο Εκδικητής της Σμύρνης Πρώτο Διεθνές – Πανελλήνιο Βραβείο Ιστορικού Μυθιστορήματος.
«Ο μυθιστορηματικός ήρωας είναι το ανθρώπινο ηφαίστειο του πόνου του Μικρασιατικού Ελληνισμού. Ενσαρκώνει τους αλογάριαστους καημούς της Μικρασιατικής Καταστροφής, πιστεύει στην ηθική ανάγκη της τιμωρίας του κακού που υπαγορεύει η Νέμεση. Ο Μάρκος Βρανάς, με άρτια εκπαίδευση καταδρομέα, αρχηγός τολμηρών αποστολών στη Γερμανοκρατούμενη Γαλλία, αποδύεται σε μια δραματική αναζήτηση των γονιών του που έχασε στη σφαγή της Σμύρνης. Συγκρούεται με τον υπόκοσμο της Αθήνας και του Πειραιά της δεκαετίας του ‘ 50 και κατευθύνεται εκδικητής στη Σμύρνη. Από την αρχή μέχρι το τέλος του έργου η καταιγιστική δράση είναι αδιάκοπη, σαν κινηματογραφική. Οι πολυδύναμες περιγραφές ξαναζωντανεύουν τις θρυλικές συνοικίες της Σμύρνης, τα προάστια και την ζωή πριν τον εφιάλτη. Το πλήθος των στοιχείων και των μαρτυριών για τη Μικρασιατική Καταστροφή, οι συγκλονιστικές εικόνες της σφαγής και της βαρβαρότητας, οι διεθνείς αντιδράσεις, οι ανταποκρίσεις, κατατάσσουν το έργο στα ιστορικά μυθιστορήματα».
ΣΑΡΑΝΤΟΣ ΚΑΡΓΑΚΟΣ :
«…Το βιβλίο κινείται στη γραμμή των μοντέρνων αμερικανικών περιπετειωδών μυθιστορημάτων, αλλ’ έχει κάτι πολύ ισχυρό από την παράδοση του Καζαντζάκη και του Γιάννη Μαγκλή. Ο ήρωάς σου είναι ο αφυπνιζόμενος Ελληνισμός, όπου να ‘ναι θα έλθει και πάλι τιμωρός. Ωστόσο υπάρχει τόση ποίηση, τόσος λυρισμός, τόσος πόνος μέσα στις γραμμές σου. Έχω γράψει 3 βιβλία για τη Μικρά Ασία κι ετοιμάζω ακόμη ένα για τον Πόντο. Έχω περιτρέξει όλα τα πεδία των μαχών και των σφαγών… Οφείλω να ομολογήσω ότι τέτοια περιγραφή ωσάν αυτή που κάνεις για το «συνωστισμό» στο «Και» δεν έχω ξαναδιαβάσει… «… Είχα τη χαρά να γνωρίσω μια ψυχή και μια γραφή από αυτές που γράφεις στη σελ. 154 του «Μάρκου Βρανά». Αλήθεια, πόσο συγκλονιστικές αυτές οι σελίδες 154-155! «Τζοβαϊρικό ανεκτίμητο», όπως θα λεγε και ο Μακρυγιάννης… Χάρη στο βιβλίο σου στερεώθηκα ψυχολογικά»…
Αποσπάσματα από επιστολή του Σαράντου Καργάκου στο συγγραφέα (24/4) του 2012.
Οι Κύπριοι στην επανάσταση του 1821
Ιστορικό έργο του Γιάννη Σπανού που φωτίζει τους ηρωϊσμούς του 1821.
Νέοι από την Κύπρο διαπνεόμενοι από τα ιδεώδη της ελευθερίας και του όλου Ελληνισμού, εγκατέλειπαν το νησί κι αρμένιζαν όπου ακουόταν επαναστατικός αναβρασμός, ενώνονταν με τους επαναστάτες κι αγωνίζονταν για τον εθνικό λυτρωμό. Ο Ιωάννης Καρατζάς, φοιτητής της ιατρικής στη Βιέννη, συγκαταλέγεται στους συντρόφους του Ρήγα του Βελεστινλή, ο Αγγελής Ζήνωνος κι ο αδελφός του πολέμησαν με τον Υψηλάντη στον Ιερό Λόχο και μετά τη μάχη στη Μονή Σέκου κατήλθαν στο Μωριά, όπου η ιστορία καταγράφει τον ηρωϊσμό τους, με υπογραφές προσωπικοτήτων της επανάστασης όπως ο Κολοκοτρώνης, ο Κανάρης, ο Μαυρομιχάλης, ο Μακρυγιάννης και πολλοί άλλοι ηγέτες του 1821. Οι Κύπριοι εκποιούσαν τις περιουσίες τους, πήγαιναν στη μαχόμενη Ελλάδα, συντηρούσαν επαναστατικά τμήματα και πολεμούσαν για την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού. Λαμπρά παραδείγματα οι αδελφοί Θησείς από το Στρόβολο, συγγενείς του Αρχιεπισκόπου Κυπριανού. Τον πατέρα τους απαγχόνισαν οι Τούρκοι στις σφαγές του Ιουλίου 1821. Ο ένας, ο Νικόλαος, ζάμπλουτος στη Μασαλία, ενίσχυε οικονομικά τους φιλέλληνες που κατέρχονταν στον αγώνα, ο ίδιος ήταν ηγέτης φιλελληνικών τμημάτων και μαχόταν στο πλευρό του Δημητρίου Υψηλάντη. Ο Θεοφύλακτος προήχθη σε αντιστράτηγο της Επανάστασης. Πολεμώντας στο Μεσολόγγι έχασε το χέρι του. ΄Εδωσαν τα πάντα κι «απέθανον επί της ψάθης», όπως πληροφορεί η ανηψιά τους σε έγγραφο προς τη διοίκηση! Ο Κανάρης υπογράφει τη θυσία του Κωνσταντίνου Ψαριανού και του γιου του Γεωργίου, Κυπρίων, που έπεσαν μαχόμενοι. Ο Χαράλαμπος Μάλης υπηρέτησε σε σημαντικές θέσεις πλάϊ σε μεγάλα ονόματα όπως ο Παπαφλέσας, με τον οποίο κατήλθε από την Κωνσταντινούπολη στα πεδία των μαχών. Ο Αγγελής Μιχαήλ, επί κεφαλής 50 στρατιωτών ανδραγάθησε στην Τριπολιτσά, στο Ναύπλιο,στην Κόρινθο, στην Κάρυστο, στο Χαϊδάρι, στον Πειραιά, στη Χίο, στη Ναύπακτο, στο Νεόκαστρο, στο Ναυαρίνο, στην Κρήτη κι αλλού, με προοίμιο του ηρωισμού του στο Δραγατσάνι!
Τη συμβολή των Κυπρίων στην Επανάσταση εξαίρει ο Γιάννης Σπανός στο έργο του : ΟΙ ΚΥΠΡΙΟΙ ΕΘΕΛΟΝΤΕΣ ΣΤΟΥΣ ΕΘΝΙΚΟΥΣ ΑΓΩΝΕΣ που έχουν εκδώσει οι ΙΩΝΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ. Στο έργο των 400 σελίδων περιλαμβάνονται πλήθος χειρογράφων, ονομάτων, προελεύσεων και επιβραβεύσεων που ο ιστορικός επεσήμανε και φωτογράφησε στα Αρχεία του Ελληνικού Κράτους με πολύχρονη έρευνα. Εξ άλλου στο βιβλίο προβάλλονται πρωτοφανείς γκραβούρες προηγουμένων αιώνων, που αποδίδουν τη φρίκη της πρώτης τουρκικής εισβολής και των σφαγών του 1570-71 αλλά και των ηρωισμών από την εντεκάμηνη αντίσταση της Αμμοχώστου. Ανάμεσα στις γκραβούρες η θρυλική θυσία της Μαρίας της Συγκλητικής και των χίλιων Λευκωσιάτισσων στο λιμάνι Αμμοχώστου. Το βιβλίο πήρε την πρώτη πανελλήνια διάκριση σε εθνικό διαγωνισμό ιστορικής μελέτης.
Το μνημειώδες ιστορικό έργο κυκλοφορεί στα μεγάλα βιβλιοπωλεία. Ταυτόχρονα κυκλοφορούν τα μυθιστορήματα « ΜΑΡΚΟΣ ΒΡΑΝΑΣ Ο Εκδικητής της Σμύρνης» ( Πρώτο διενθές βραβείο μυθιστορήματος 2009 και « Η Δύναμη της Μοναξιάς » 2010.
Κριτική Λάζαρου Μαύρου.
Ραδιοφωνικά έπεα πτερόεντα μεταποιούμενα σε έπεα… γραπτόεντα:
Αναφορά – παρουσίαση στην 1η Εκπομπή του Ράδιο Πρώτο, τού βιβλίου «Μακρύς ο δρόμος για το Μοντεβιδέο»
του Γιάννη Σπανού:
Μ Α Κ Ρ Υ Σ ο δρόμος για το Μοντεβιδέο, είν’ ο τίτλος ενός εκπληκτικού μυθιστορήματος τού Γιάννη Σπανού, που κυκλοφορεί αυτές τις μέρες στα βιβλιοπωλεία. Για ν’ ακριβολογούμε το βιβλίο «Μακρύς ο δρόμος για το Μοντεβιδέο», είναι ένα ακόμα, το τρίτο στη σειρά, εκπληκτικής πλοκής μυθιστόρημα τού ακούραστου συγγραφέα, φιλόλογου, ιστορικού, δημοσιογράφου και μάχιμου αρθρογράφου Γιάννη Σπανού.
Π Ρ Ο Η Γ Η Θ Η Κ Α Ν : «Μάρκος Βρανάς, ο εκδικητής της Σμύρνης» και «Η δύναμη της μοναξιάς». Σαν σενάριο περιπετειώδους κινηματογραφικής ταινίας από κείνες που καθηλώνουν τον θεατή και τις θυμάται για χρόνια. Ο «Μακρύς δρόμος για το Μοντεβιδέο» περιέχει όλα τα υλικά της συνταγής που τραβούν τον αναγνώστη – τηλεθεατή: Έρως, χρήμα, αίμα, αγωνία, πλοκή, διαπλοκή, κόσμος και υπόκοσμος, ανθρωπιά και παλιανθρωπιά, ίντριγκες και παλικαριά, μοίρα ανελέητη και τύχη αναπάντεχη, φιλίες και προδοσίες, συγκρούσεις, δράση, ηθική κι ανηθικότητα, ψυχολογία, γεωγραφία, κοινωνιολογία, εγκληματολογία, μυθολογία, εθνολογία, ερωτολογία, λεβεντολογία, και μαζί, πολλή – πολλή ιστορία.
Τ Α ΠΑΘΗΜΑΤΑ και τα κατορθώματα ενός 22χρονου καταραμένου αλλ’ αγονάτιστου Καρπασίτη τρισάθλιου υπερτυχερού μετανάστη, του Νικόλα Λιονταρά, πριν ακριβώς ένα αιώνα στο Μοντεβιδέο της Ουραγουάης, παραμονές των Βαλκανικών Πολέμων πριν από τον Α΄ Παγκ. Πόλεμο έως μετά και από τη Μικρασιατική Καταστροφή. Επειδή ακριβώς ο Γιάννης Σπανός ξέρει πολύ καλά την ιστορία και τις εξαντλητικές της λεπτομέρειες, πλέκει και υφαίνει, ανάμεσα στις χορδές της το μυθιστόρημά του, καταιγιστικά λογοτεχνικό…
Λάζαρος Α. Μαύρος
Μακρύς ο δρόμος για το Μοντεβιδέο ΚΙΚΑΣ ΟΛΥΜΠΙΟΥ.
Ο Γιάννης Σπανός είναι μια ιδιαίτερη περίπτωση πνευματικού ανθρώπου. Φιλόλογος-ιστορικός, δημοσιογράφος, αρθρογράφος σε κυπριακές και ελλαδικές εφημερίδες, με καθημερινές ραδιοφωνικές εκπομπές και επιπλέον συγγραφέας τριάντα βιβλίων. Μια πληθωρική προσωπικότητα που αναζητά έκφραση με ποικίλους τρόπους. Το συγγραφικό του έργο περιλαμβάνει ιστορικά βιβλία, προπάντων γύρω από τον απελευθερωτικό αγώνα της Κύπρου, λογοτεχνικές μελέτες, θεατρικά, σενάρια ταινιών και εσχάτως μυθιστορήματα. Από τα ιστορικά του έργα ιδιαίτερης σημασίας και μνείας, προϊόν πολύχρονης μελέτης, το έργο του “Οι Κύπριοι εθελοντές στους εθνικούς αγώνες” (Ιωνικές εκδόσεις 2008).
Τελευταία δουλειά του το ενδιαφέρον μυθιστόρημα “Μακρύς ο δρόμος για το Μοντεβιδέο” (Ιωνικές εκδόσεις 2011). Είχαν προηγηθεί τα μυθιστορήματα “Μάρκος Βρανάς. Ο εκδικητής της Σμύρνης” και “Η δύναμη της μοναξιάς”.
Ο λόγος του πληθωρικός όπως η προσωπικότητά του, θυμίζει την πληθωρικότητα του Καζαντζάκη, η φαντασία του οργιαστική. Γεμάτη η γραφή του από μνήμες ιστορικές, από μυθολογικές αναφορές, από αναμνήσεις της αγαπημένης του γης της Καρπασίας. Οι ήρωές του αγωνιστές της ζωής, ακέραιοι, εφευρετικοί, συχνά γίνονται υπερήρωες, θυμίζοντας ανάλογους Καζαντζακικούς χαρακτήρες. Πολλά κοινά στοιχεία επισημαίνονται και στα τρία μυθιστορήματά του, θα επικεντρωθώ όμως στο τελευταίο. Στο “Μακρύς ο δρόμος για το Μοντεβιδέο” κεντρική μορφή είναι ο Νικόλας Λιονταράς που στις αρχές του 20ου αιώνα, φεύγοντας από τη φτώχεια του μικρού του νησιού και τη φυματίωση που εξόντωσε πολλά μέλη της οικογένειάς του, καταλήγει μετανάστης στο Μοντεβιδέο της Ουρουγουάης.
Εκεί θα συναντήσει τον συγχωριανό του Αμβρόσιο. Μαζί θα ζήσουν περιπέτειες, αλλά και συχνά θα βυθίζονται στις αναμνήσεις από τη μακρινή τους πατρίδα.
Η μεγάλη όμως φιλία και ο σύνδεσμος του Νικόλα που θα κρατήσει μια ζωή θα είναι με τον Κρητικό Στάθη Καλογεράκη, καπετάνιο του πλοίου “Κρήτη”. Μαζί θα κάνουν δουλειές, θ’ αποκτήσουν και δεύτερο καράβι που θα ονομάσουν “Κύπρο” και ο Κρητικός θα βαφτίσει αργότερα και το γιο του Νικόλα. Ο Στάθης είχε πάρει μέρος στην επανάσταση του Θέρισου. Λάτρης του Βενιζέλου, τον οποίο οι δυο φίλοι θα συναντήσουν χρόνια αργότερα στη Μασσαλία, όταν το ίνδαλμά τους θα πορευόταν στο Παρίσι, να διαπραγματευτεί τα δίκαια της Ελλάδας στη συνθήκη των Σεβρών. Θα παρευρεθούν και στην υποδοχή του στην Αθήνα, αλλά θα ζήσουν και τη θλιβερή ήττα του στις εκλογές του 1920.
Κι ο έρωτας όμως δεν λείπει από τη ζωή του Νικόλα. Θα ερωτευτεί την Εβίτα Φιορά, της οποίας ο σύζυγος δολοπλόκος, εκμεταλλευτής, απατεώνας, συνδεδεμένος με τον υπόκοσμο θα γίνει για χρόνια ο κακός δαίμονας του Νικόλα, ωσότου ο Κύπριος κατορθώσει να απαλλαγεί από αυτόν.
Το βιβλίο τελειώνει το 1922, παραμονές της μεγάλης συμφοράς του Ελληνισμού με μια φράση που την προαναγγέλλει: “Το αόρατο χέρι της ιστορίας άνοιγε την αυλαία του επερχόμενου εφιάλτη”.
Όμως η ζωή και οι περιπέτειες των ηρώων του Γιάννη Σπανού, που κρατούν αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη, δεν φαίνεται να είναι ο κύριος στόχος του. Μοιάζουν να είναι μονάχα ο καμβάς για να ζωγραφιστούν επάνω του μνήμες, ιστορικές αναφορές, σκηνές από τη ζωή της Κύπρου και ειδικά της Καρπασίας, στοιχεία λαογραφικά, μυθολογικά, πολιτιστικά του Ελληνισμού. Είναι εντυπωσιακός ο τρόπος που ο συγγραφέας κατορθώνει να δένει φυσιολογικά στην αφήγησή του, χωρίς να φαίνονται παρέμβλητα, τόσα στοιχεία. Να αναφέρει τους Κενταύρους, τον Ανταίο, τις Αμαζόνες, τον Οιδίποδα, τον Ξέρξη και τη ναυμαχία της Σαλαμίνας, τον Διγενή Ακρίτα, ωραίες περιγραφές της φύσης του χωριού του, παραδόσεις και έθιμα, πρόσωπα που χαράσσονται και στη δική μας μνήμη. Ένα τέτοιο πρόσωπο είναι η μορφή του παππού του, του φλογερού παπα-Μιχάλη, που μόλις άρχιζε ένας ξεσηκωμός ορμούσε να ελευθερώσει την Πόλη και την Αγια- Σοφιά, για να βρει τελικά το θάνατο σ’ ένα μακεδονικό χωριό.
Δεν παραλείπονται βέβαια και αναφορές σε σύγχρονα με το μυθιστόρημα ιστορικά γεγονότα. Στην επανάσταση του Θέρισου, στη βύθιση του Τιτανικού, στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, στην ιστορία της Ουρουγουάης.
Στην πλούσια και εκφραστική γλώσσα που χρησιμοποιεί, κάποτε κυπριακές λέξεις ξεπετάγονται δίνοντας μια ιδιαίτερη χροιά στο όλο ύφος: Κόξα (η μέση), βουνάρι (σωρός), στρούθος (σπουργίτι), ζαπτιές (αστυνομικός) κ. ά. Άλλοτε πάλι αβίαστα εμφανίζονται λέξεις και φράσεις ποιητικές, αφομοιωμένη ποιητική παρακαταθήκη του συγγραφέα, όπως “το λάμπασμα” (Σικελιανός), “της τύχης η καταφορά“, “θείος Ιούλιος μην” (Καβάφης). Προτάσεις σύντομες, το ασύνδετο σχήμα λόγου κυριαρχεί, προσδίδοντας ένα γοργό ρυθμό στην όλη αφήγηση.
Διαβάζοντας τα μυθιστορήματα του Γιάννη Σπανού έχεις την αίσθηση ότι καθώς τα έγραφε τα απολάμβανε πρώτα ο ίδιος. Ότι τα έγραφε για τον εαυτό του, για τη χαρά της καταγραφής και της αναπόλησης. Μαζί του όμως αυθόρμητα παρασύρεσαι και η δική σου απόλαυση δεν είναι μικρότερη καθώς περιδιαβάζεις στο λογοτεχνικό του σύμπαν.
Anagnostria.blogspot.com
