Η απόφαση της Επιτροπής Εξωτερικών του αμερικανικού κοινοβουλίου επανέφερε στη μνήμη εκείνο που η ηθική του πολιτισμού επέβαλλε να βρίσκεται στις προτεραιότητες στου σύγχρονου ανθρώπου. Τη γενοκτονία των Αρμενίων. Την 24η Απριλίου 1914, που συγκαταλέγεται στα πένθιμα κεφάλαια της ιστορίας της ανθρωπότητας. Και στον μαύρο κατάλογο των γενοκτονιών της βαρβαρότητας, ένα εκατομμύριο πεντακόσιες χιλιάδες ανθρώπων, μαρτυρούν την κρατική κτηνωδία που οργάνωσε τη γενοκτονία των Αρμενίων. Δεν ήταν η πρώτη φορά που η τουρκική θηριωδία θυματοποίησε το αρμενικό έθνος. Οι σφαγές των Αρμενίων άρχισαν από τον 11ο αιώνα στο Άνιον της Αρμενίας και συνεχίστηκαν με σατανική επιμονή στην εξέλιξη του χρόνου, μέχρι την καταραμένη ώρα που ο Αβδούλ Χαμίτ, τον οποίο ο Ανατόλ Φρανς αποκαλεί «τρελλό τύραννο του τρόμου» διέταξε τις συστηματικές σφαγές με σκοπό την «εθνική κάθαρση» και την «τελική λύση», που ανέλαβε ο αποτρόπαιος γενοκτόνος Ταλαάτ Πασάς να προωθήσει με τα αιμοσταγή χαμιτικά τάγματα ιππικού και τους αιμοδιψείς ληστρικούς όχλους και τη μετοικεσία, λόγω των βιαιοτήτων και της τρομοκρατίας, των εκατόν χιλιάδων Κούρδων στις περιοχές Μους, Βαν, Ερζερούμ.
Το προανάκρουσμα της γενοκτονίας άρχισε από το 1894 και η στυγερότητα των μαζικών εγκλημάτων ανάγκασε τον Γλάδστωνα να καταγγείλει την Τουρκία στις 6 Οκτωβρίου 1895 και τη Βουλή των Κοινοτήτων να την καταδικάσει. Το ρέκβιεμ του θανάτου συνέθεσαν τα κλάματα εκατόν χιλιάδων Αρμενίων που σκοτώθηκαν ή βασανίστηκαν, των 50 χιλιάδων που πέθαναν από πείνα και κρύο, διόμισι χιλιάδων χωριών που καταστράφηκαν, 40 χιλιάδων που αλλαξοπίστησαν διά πυρός και σιδήρου, 100 χιλιάδων που διολίσθησαν από τους κλοιούς των σφαγέων κι απέδρασαν από την κόλαση.
(Στο σφαγείο, βέβαια, 500 χιλιάδες Αραμαίοι, 350 χιλ. Πόντιοι και ακολούθως 750.000 Μικρασιάτες).
Η Αρμενική συμφορά ολοκληρώθηκε με το σχέδιο του παντουρανισμού, με θλιβερό προάγγελμα τη νύχτα του Σαββάτου 24ης Απριλίου 1914, με τις συλλήψεις των προκρίτων της Κωνσταντινούπολης και τις σφαγές που ακολούθησαν στο Βαν, το Ερζερούμ, τη Σεβάστεια, την Καισάρεια, το Ντιαρμπακίρ. Έσφαζαν, γέμιζαν πλοία με Αρμενίους και τα φούνταραν στη Μαύρη Θάλασσα, μάζευαν τον κόσμο σε καραβάνια ανθρώπων που πέθαιναν από την πείνα, το κρύο, τις ατιμώσεις, τις κακουχίες. 500 χιλιάδες εκτοπισμένων στο Ντεΐρ-Ερ-Ζορ εξαφανίστηκαν. Από το καραβάνι της Σεβάστειας 18 χιλιάδων, έφτασαν στο Χαλέπι 150 μόνο. Από το καραβάνι Χαρπέρτ 5 χιλιάδων, έφτασαν 212 μόνο. Οι μάνες συμβούλευαν τα παιδιά τους να φυλάγουν τα μητρικά πτώματα για να τα φάνε, να μην τ΄ αρπάξουν άλλοι…
Οι αναφορές δεν είναι απόρροιες πάθους. Ο Τούρκος Δαμάντ Φεριντ Πασάς εξέφρασε τον αποτροπιασμό του στη συνδιάσκεψη ειρήνης των Παρισίων, στις 17 Ιουνίου 1919. Τα διπλωματικά Γερμανικά έγγραφα «Deutchland und Armenien 1914-1918» είναι κραυγές καταδίκης. Ο Άγγλος Βισκάουντ Μπράϊς, ο Αμερικανός Πρέσβης Χένρυ Μοργκεντάου, ο Αμερικανός Πρόξενος Τζιώρτζ Χόρτον, ο Γερμανός Γιοχάνες Λέψιους, είναι αιώνιοι δημόσιοι κατήγοροι των σφαγέων. Η «Γαλάζια Βίβλος» της Βρετανικής Κυβέρνησης αποκαλυπτική. Ο ιστορικός Αρνολντ Τοϋνμπη με το έργο του «αρμενικές σφαγές», ο Ανρύ Μπαρμπύ της «Ζουρνάλ», ο Φρίντγιοφ Νάνσεν με το βιβλίο του «η Αρμενία και η Εγγύς Ανατολή», είναι κατηγορηματικοί. Και ο Ζωρζ Κλεμανσώ χωρίς δισταγμό κατάγγειλε την υποκρισία των Ευρωπαίων πολιτικών που τους μετέτρεψε σε συνένοχους σ΄ ένα παγκόσμιο έγκλημα».
Η γενοκτονία των Αρμενίων είναι σταθμός στην παγκόσμια ιστορία. Κεφάλαιο απόγνωσης, φρίκης και προβληματισμού. Η αναγνώριση της γενοκτονίας από τους Αμερικανούς Βουλευτές ήταν ζήτημα χρέους και τιμής. Όποιος συγχωρεί το έγκλημα γίνεται συνένοχός του, κατά τον Βολταίρο: «et qui pardonne au crime, en devient complice».