Στα Δαρδανέλια φωλιάζει ο πόλεμος χιλιάδες χρόνια. Είναι τα Στενά του Βοσπόρου και του Ελλησπόντου που ενώνουν τη Μαύρη Θάλασσα με την Προποντίδα, το Αιγαίο και τη Μεσόγειο. Εκεί καραδοκεί μόνιμα η αιτία του Αρμαγεδδόνα που απειλεί τον κόσμο. Παλαιότερα ο κίνδυνος τρόμαζε τις παρευξείνιες χώρες και την Ελλάδα, που από τα χρόνια της αναδύονται προφητείες ολέθρου από οράματα αγίων και αναχωρητών. Προαναγγέλλουν κοσμοχαλασμό. Και το όνομα Αρμαγεδδών από τη φονική σύγκρουση στην περιοχή Μεγιδδώ που απέληξε στην απόλυτη καταστροφή των δυνάμεων του κακού. (Και «Αποκάλυψη» Ιωάννου 16,14 περί επερχομένων.). Από ελληνικής πλευράς στον έλεγχο των Στενών αποδίδεται και ο τρωϊκός πόλεμος της πρώτης δεκαετίας του 12ου αιώνα π.Χ. (1196- 1186;).
Στη νεότερη εποχή τα Δαρδανέλια απετέλεσαν και αποτελούν το μήλο της Έριδος μεταξύ των λεγομένων Δυτικών και Ανατολικών δυνάμεων, με αιτία τον έλεγχο των πλόων από τον Εύξεινο προς το Αιγαίο και τη Μεσόγειο και αντίθετα. Όποιος ελέγχει τον διάπλου έχει ρόλο στην οικονομική, στρατιωτική και πολιτική σκηνή. Κι αυτή η δυνατότητα βρίσκεται στο επίκεντρο των διενέξεων με τη ρωσική αυτοκρατορία, εν συνεχεία τη Σοβιετική Ένωση και ακολούθως με τη Ρωσική Ομοσπονδία. Οι φοβερές συγκρούσεις που εξελίχθηκαν στον Παγκόσμιο Πόλεμο συνδέονται με τη στρατηγική ελέγχου των Στενών.
Δεν θεωρείται άσκοπο να σημειωθεί ότι παρατηρείται και το φυσικό φαινόμενο των αντιθέτων ρευμάτων που καθιστούν αναγκαία την πλοήγηση από την Τουρκία. Ένα επιφανειακό και ένα υποβρύχιο ρεύματα προκαλούν υδάτινη αναταραχή, με συνέπεια τα πλοία να συγκρούονται με τους παράλιους βράχους. Και στο φαινόμενο αποδίδεται ο μύθος των αλληλόκρουστων Συμπληγάδων που διέλυαν τα πλοία των αρχαίων (ο μύθος της «Αργούς» και της Αργοναυτικής εκστρατείας με τον Ιάσονα και τους μυθολογικούς ήρωες).
Η αιτία, λοιπόν, οδήγησε τις αλληλοϋποβλεπόμενες χώρες να συνάψουν συνθήκη που να διέπει το καθεστώς των Δαρδανελίων στην εικοσαετία του μεσοπολέμου. Και το 1936 υπεγράφη η Συνθήκη του Μοντραί με δέκα συμβαλλόμενες χώρες ( Βουλγαρία, Ρουμανία, Σοβιετική Ένωση, Τουρκία, Αυστραλία, Γαλλία, Ελλάδα, Ιταλία, Αγγλία, Γιουγκοσλαβία). Η Συνθήκη, τεσσαρακονταετούς ισχύος, αναγνώριζε υπαγωγή του ελέγχου των Στενών στην Τουρκία, η οποία εν καιρώ ειρήνης όφειλε να επιτρέπει τον διάπλου των Στενών στα εμπορικά αλλά και στα στρατιωτικά πλοία, ενώ σε εμπόλεμη περίοδο μπορούσε να απαγορεύει ή να επιτρέπει τον διάπλου πολεμικών σκαφών με όρους περιορισμού η αποκλεισμού.
Εκ των πραγμάτων είναι ευχερής η διαπίστωση ότι η Σοβιετική Ένωση δεν μπορούσε να είναι ικανοποιημένη από τη διευθέτηση, εφ’ όσον η οικονομική και στρατιωτική της πολιτική, επί του προκειμένου, ήταν κατά μέγα μέρος εξαρτημένη από την Τουρκία. Γι αυτό και ο Στάλιν αναζητούσε ευκαιρίες και τρόπους αναπροσαρμογής ή κατάλυσης της Συνθήκης του Μοντραί και τις σχετικές επιδιώξεις συνέχισαν τόσο οι Σοβιετικές όσο και οι Ομοσπονδιακές κυβερνήσεις που ακολούθησαν.
Από την άλλη πλευρά οι Δυτικοί είχαν κάθε λόγο να επιθυμούν απαρακώλυτη ισχύ της Συνθήκης και μερίμνησαν για την παράταση της ισχύος της και όταν ακόμη η προβλεφθείσα τεσσαρακονταετής διάρκειά της έληξε το 1976. Και εδώ, πάλιν, παρεμβαίνει η μυστική δράση στα παρασκήνια, που αν δεν αποτρεπόταν, ίσως να προκαλούσε τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Διότι οι Αμερικανοί, κατά την πληροφορία, μελέτησαν σχέδιο μόνιμης ή μακράς ανατροπής των πραγμάτων, με τη μετακίνηση των βυθών ή σεισμική εγκατακρήμνηση τεράστιων βράχων, που θα καθιστούσαν αδύνατο τον διάπλου μεγάλων πολεμικών σκαφών από τη Μαύρη Θάλασσα προς τη Μεσόγειο. Η ακρίβεια της πληροφορίας δεν επιβεβαιώθηκε, ούτε, βέβαια, αναμενόταν επιβεβαίωση. Διέρρευσε όμως, όταν πέρασε από την Κύπρο πυρηνικός επιστήμονας με αποστολή να διερευνήσει τις δυνατότητες μυστικής μετακίνησης των βυθών ή διαφοροποίησης του βάθους με εγκατακρημνήσεις ογκόλιθων με ειδικά κύματα. Οι Σοβιετικοί αντιλήφθηκαν ή πληροφορήθηκαν τον κίνδυνο και αντέδρασαν με τις δικές τους μεθόδους, αλλά φρόντισαν να αποστείλουν στη Μεσόγειο ισχυρή μοίρα του Σοβιετικού πολεμικού στόλου με το ελικοπτεροφόρο «Κίεβο», που κατήλθε και ναυλοχούσε στις Νήσους Κλείδες του Αποστόλου Ανδρέα. Η εικόνα της σημερινής πραγματικότητας στην Ανατολική Μεσόγειο είναι μεγέθυνση εκείνης του 1976 και υπερτονίζει τους λογικούς φόβους ενός Αρμαγεδδόνα…
Οι διογκούμενες αφορμές προσελκύουν τη διεθνή προσοχή στα Δαρδανέλια και η Συνθήκη του Μοντραί υπεισέρχεται στην περίμετρο των αμφισβητήσεων, μεταξύ των αντιθέτων συνασπισμών, αλλά ταυτόχρονα προκαλούν εμφανέστατες αντίπαλες κινητοποιήσεις. Οι S400, οι πολεμικοί στόλοι, τα αεροπορικά σμήνη, αποτελούν δεδομένα. Η «Ταράφ» προβάλλει τον Ερντογάν προτιθέμενο να αποκλείσει τον διάπλουν των Στενών με διάφορες προφάσεις, είτε ναυτικών γυμνασίων είτε συγκρουσιακών συνθηκών. Κι αυτή η συμπεριφορά, που δεν φαίνεται να εκπηγάζει από ημιπαράφρονες παρορμήσεις αλλά να προέρχεται από ευρύτερα, παλαιότερα, σχέδια γεωπολιτικών ανακατατάξεων, καθιστά ζοφερότερη την ατμόσφαιρα και υποδαυλίζει κινδύνους που πάντα καραδοκούσαν στα Δαρδανέλια και υποθάλπουν φόβους νέων δεινών, σ’ ένα χώρο επιδεκτικό πολεμικών αναφλέξεων και αιματοχυσιών, που εγείρουν εναργή την εικόνα του εφιάλτη παγκοσμίου συρράξεως. Ήδη η Μόσχα προέβη στην εύγλωττη προειδοποίηση δια Ν.Πεσκόφ, εκπροσώπου του Κρεμλίνου και η Ρωσική Ομοσπονδία βρίσκεται σε ανάλογες προπαρασκευές, αποφασισμένη να εισέλθει στην κόλαση αν οι προκλήσεις ανοίξουν την πύλη της… (www.giannisspanos.com)
Του Γιάννη Σπανού. «Φιλελεύθερος»24.12.’15